Varium: Éanainmneacha agus éanseanchas i bhfilíocht na scol

Ériu LXXI (2021) 1–5 Royal Irish Academy VARIUM Éanainmneacha agus éanseanchas i bhfilíocht na scol* Tá thart ar 40 éanainm tugtha faoi deara agam scol, ó ainn­ eal go ulchobhchán. Ardaíonn an uimhir sin 55 má chuirtear dánta fiannaíochta siollacha eile meadarachtaí níos scaoilte san áireamh. Roinnt torthaí luatha thionscnamh cuimsithí a gheofar anseo, ag díriú shamplaí ón dán díreach amháin. Ainneal: Mar áis le teachtaireacht éigin chur in iúl is ea úsáideann filí tagairtí don éanlaith de ghnáth—mar analach nó mar mheafar. Cuir gcás, samhail neamhbhuaine tsaoil luas fáinleoige in: Bhar mbeith hoirchilleach air córaide, chlann Ádhaimh, bioth dtairrnge tharaibh; rioth hainnle ionnshamhail (DiD 53.13). The world passes swift as swallow; the more cautious, therefore, shouldst thou be of it till hast put past thee (?) (McKenna 1922, 296). Ar gcaoi chéanna, níl sa trácht ubh leathrann seo thíos ach bealach hinsint lucht éisteachta bhfuil saol iompaithe bun os cionn bás ghéag Luighne: Do-bhir guin ghéige Luighne féige bruidhne uigh ainnle (IGT ii, sampla 1380). roof house occupied by swallow’s egg because [fatal] wounding Luighne’s scion. Is minic freisin bhaintear leas comparáid dathanna éan, dhéantar anseo: A-tá t’abhra t’aghaidh mhiodhchuir, mhac Taidhg, thaobh chuip, néimh heala; méin Saidhbhe fa dhuit. *Is é atá anseo leagan pháipéar tugadh comhdháil lae reáchtáladh 21 Bealtaine 2021 onóir do dhuine d’eagarthóirí Ériu, Damian McManus, éirí phost Ollamh Luath-Ghaeilge gColáiste Tríonóide, Baile Átha Cliath. dósan thiomnaím freisin, cion meas. 2 EOIN MAC CÁRTHAIGH O son Tadhg, hero foam-white skin, thy eyelash, and gentle face are colour swallow swan; Sadhbh’s nature has made them so (AiD 26.32). tagairt fhíorspéisiúil dhearca fáinleoga ndán eile: Fios mbuadha bhí Sioghmall seóid uaisli ararbh oirches dóigh benaidh derca henaibh áinleadh feagadh ferta failgeadh n-óir (ABM 436.18). Sioghmhall knew what these trustworthy noble jewels could do; he extracts stones (lit. berries) from swallows, tests (fēag[h]a[i]dh) properties gold rings. Chreidtí gcultúir éagsúla raibh buanna leith gcloch bhainfí bolg eagán fáinleoige, háirithe daoine leigh­ eas (féach Duffin 2013, passim). Luaitear den chineál léi dhá théacs Gaeilge chuir Greene eagar (1952, 73–4 81), ní heol dom aon teanga d’úsáid cloiche chun ór thástáil. Corr (ghrian): Bua shamhlaítí cloch coirre, barúil théann bhfad siar luann Arastatal féin, cé nár ghlac sé féin léi: Now among birds cranes … migrate farthest points to farthest. They fly into wind. report about stone false: that they contain ballast, which when falls out becomes useful for testing (Balme 1991, 135). dócha gurb í chloch gceist IGT §82: Coisgidh sealbhadh réim, mur so: Nā[s] sir, clach cuirre grían; nī bhíadh uirre acht rath ríogh cōir (ABP línte 794–6). Seo t-aistriúch...